بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران براساس نظریه سازه انگاری(1388 - 1376)

چکیده: بررسی ماهیت و رفتار سیاست خارجی از اهمیت خاصی در حوزه مطالعات روابط بین الملل، برخوردار است و در این راستا همواره این سوال برای صاحبنظران و پژوهشگران روابط بین الملل و سیاست خارجی مطرح بوده است، که چگونه می توان سیاست خارجی و تحوّلات آن را مطالعه کرد، به گونه ای که دستخوش تقلیل گرایی نگردد. نظریه سازه انگاری به عنوان یک رویکرد کارآمد و میانه (رئالیسم و لیبرالیسم) برای بررسی پدیده ها و رفتارهای سیاسی در عرصه بین المللی و سیاست خارجی مناسب به نظر می رسد. سازه انگاری معتقد است؛ ساختار بین الملل، نه امری از پیش داده شده، که امری برآمده از دیالکتیک دائمی ساختارها و بازیگرانی است که براساس معانی ذهنی خود دست به کنش می زنند و در نهایت در یک ذهنیت مشترک، واقعیت را می سازند. یکی از ادوات کالبد شناختی نظام های بین الملل، وجود چارچوبی مدون برای تفسیر نقش ها، کنش ها و فراکنش های موجود در آنها است. چارچوب «ساختار ـ کارگزار» از جمله ابزاری است که برای شناخت نقش دولت ها و تعامل دیالکتیکی آنها با ساختار جهانی موجود بکار می رود. سوالی که در اینجا مطرح است این است که آیا رفتار سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران(کارگزار)، در تعامل با نظام بین الملل(ساختار) شکل گرفته است؟ فرضیه ای که در اینجا مطرح است، این است که ارتباط سیاست خارجی ج.ا.ایران به عنوان یک کارگزار، با ساختار نظام بین الملل، رابطه ای تعاملی است. مطالعه علمی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، به منظور فهم ماهیت و تحولات آن در ارتباط با ساختار نظام بین الملل و اینکه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در یک رابطه تعاملی با ساختار نظام بین الملل شکل گرفته است، مهمترین انگیزه و هدف در این قلمرو محسوب می گردد و اگر نظر ما این باشد که گفتمان حاکم بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی را در بوته نقد و بررسی قرار دهیم، بهترین گزینه برای نیل به این مقصود بهره گیری از این ابزار تحلیلی(ساختار ـ کارگزار) است. در اینجا به بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پس از دوران سازندگی، که فصل جدیدی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران آغاز می گردد، یعنی از سال 1376 تا پایان دور اول ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد (1388) پرداخته خواهد شد.